Nguyên thủ quốc gia của Anh Quốc là quân chủ, từ năm 1952 là Elizabeth II. Số hiệu ("Elizabeth II") gây tranh luận vào khoảng thời gian bà đăng cơ, do Scotland chưa từng có Elizabeth I. Chính phủ Anh Quốc phát biểu vào năm 1953 rằng các quân chủ Anh Quốc trong tương lai sẽ có số hiệu dựa theo những người tiền nhiệm Anh hoặc Scotland của họ, với bất cứ số nào lớn hơn.[133] Quân chủ Anh Quốc sử dụng nhiều danh hiệu, tước hiệu và biểu trưng hoàng gia khác cấp quốc gia của riêng Scotland từ trước khi liên hiệp, bao gồm: Hiệu kỳ hoàng gia Scotland, phiên bản Scotland của Huy hiệu Hoàng gia Anh Quốc và Hiệu kỳ Hoàng gia Anh Quốc, tước hiệu quý tộc như Công tước xứ Rothesay, và từ năm 1997 phục hồi vai trò nghi lễ của Vương miện Scotland sau 292 năm gián đoạn.[134]

Scotland có quyền tự trị giới hạn trong Anh Quốc, cũng như quyền đại diện trong Quốc hội Anh Quốc. Quyền lực hành pháp và lập pháp được phân quyền cho Chính phủ Scotland và Nghị viện Scotland đặt tại khu Holyrood của Edinburgh từ năm 1999. Quốc hội Anh Quốc duy trì kiểm soát đối với các vấn đề bảo lưu theo Đạo luật Scotland 1998, bao gồm thuế Anh Quốc, an ninh xã hội, phòng thủ, quan hệ quốc tế và phát thanh truyền hình.[135] Nghị viện Scotland có quyền lập pháp đối với toàn bộ các lĩnh vực khác có liên quan đến Scotland. Ban đầu, họ chỉ có quyền lực giới hạn trong thuế thu nhập biến động,[136] song quyền lực về thuế và an ninh xã hội được mở rộng đáng kể theo các đạo luật vào năm 2012 và 2016.[137]

Nghị viện Scotland có thể chuyển tán thành lập pháp về các vấn đề được phân quyền lên Quốc hội Anh Quốc bằng cách thông qua một đề nghị tán thành pháp lý nếu như cơ quan lập pháp của Anh Quốc được nhìn nhận là thích hợp hơn trong một vấn đề nhất định. Các cương lĩnh lập pháp do Nghị viện Scotland ban hành có khác biệt về cung cấp dịch vụ công so với phần còn lại của Anh Quốc. Chẳng hạn, giáo dục đại học và chăm sóc người cao tuổi được miễn phí tại điểm sử dụng trong Scotland, trong khi phải trả phí tại phần còn lại của Anh Quốc. Scotland là quốc gia đầu tiên của Anh Quốc cấm hút thuốc lá tại các địa điểm công cộng kín.[138]

Nghị viện Scotland có một viện với 129 thành viên: 93 người đại diện cho các khu vực bỏ phiếu riêng lẻ và được bầu theo hệ thống đa số giản đơn; 56 người được bầu trong 8 vùng cử tri khác theo hệ thống đại diện tỷ lệ thành viên hỗn hợp. Các nghị viên có nhiệm kỳ bốn năm (5 năm trong giai đoạn 2011–16). Nghị viện đề cử một nghị viên để quân chủ bổ nhiệm làm Bộ trưởng thứ nhất (First Minister). Các bộ trưởng khác do Bộ trưởng thứ nhất bổ nhiệm và phục vụ theo chỉ đạo của người này. Họ hình thành Chính phủ Scotland, tức là nhánh hành pháp của chính phủ phân quyền.[139] Bộ trưởng thứ nhất đứng đầu chính phủ, chịu trách nhiệm trước Nghị viện Scotland. Chính phủ Scotland còn có Phó Bộ trưởng thứ nhất, người này đại diện cho Bộ trưởng thứ nhất khi Bộ trưởng thứ nhất vắng mặt.[140] Nội các của Chính phủ Scotland gồm có chín thư ký nội các, 12 bộ trưởng khác làm việc cùng các thư ký nội các trong các lĩnh vực họ được phân công.[141] Trong bầu cử năm 2016, Đảng Dân tộc Scotland (SNP) thắng 63 trong số 129 ghế. Thủ lĩnh của SNP là Nicola Sturgeon giữ chức bộ trưởng thứ nhất từ năm 2014.

Scotland có 59 đại biểu trong Hạ nghị viện Anh Quốc, họ đại diện cho các khu bầu cử trên lãnh thổ Scotland. Trong bầu cử năm 2017, Đảng Dân tộc Scotland giành được 35 trong số 59 ghế.[142] Tuy nhiên, kết quả của SNP kém hơn nhiều so với 56 ghế mà họ giành được trong tổng tuyển cử năm 2015.[142][143] Các đảng Bảo thủ, Công đảng và Dân chủ Tự do cũng có đại biểu từ Scotland trong Hạ nghị viện Anh Quốc. Văn phòng Scotland đại diện cho Chính phủ Anh Quốc tại Scotland trong các vấn đề bảo lưu và đại diện cho các lợi ích của Scotland trong Chính phủ Anh Quốc.[144] Người đứng đầu Văn phòng Scotland là một bộ trưởng, nằm trong thành phần Nội các Anh Quốc.

Thay đổi hiến pháp

Chính sách phân quyền được ba đảng lớn tại Anh Quốc tán thành với mức độ nhiệt tình khác nhau trong thời gian qua. Một cựu lãnh đạo Công đảng là John Smith miêu tả việc phục hồi một nghị viện Scotland là "ý chí chắc chắn của nhân dân Scotland".[145] Nghị viện Scotland phân quyền được hình thành sau trưng cầu dân ý vào năm 1997, khi đa số cử tri Scotland ủng hộ việc lập nghị viện và trao cho nó quyền lực giới hạn trong thuế thu nhập biến động. Tuy vậy, vị thế hiến pháp của Scotland vẫn là đề tài tranh luận.

Đảng Dân tộc Scotland (SNP) ủng hộ Scotland độc lập, họ lần đầu giành quyền thành lập chính phủ sau tổng tuyển cử năm 2007. Chính phủ này thiết lập "đối thoại dân tộc" về các vấn đề hiến pháp, đề xuất một số lựa chọn như tăng quyền lực cho Nghị viện Scotland, chủ nghĩa liên bang, hoặc trưng cầu dân ý độc lập từ Anh Quốc. Ba đảng chính tại Anh Quốc bác bỏ lựa chọn cuối cùng, chi nhánh của họ trong Nghị viện Scotland lập ra một uỷ ban để điều tra phân bổ quyền lực giữa các cơ quan Scotland được phân quyền với trung ương Anh Quốc.[146] Đạo luật Scotland 2012 dựa theo các đề xuất của uỷ ban đã tăng thêm quyền lực phân quyền cho Nghị viện Scotland.[147]

Tháng 8 năm 2009, Đảng Dân tộc Scotland đề xuất một dự luận về trưng cầu dân ý độc lập trong tháng 11 năm 2010, song thất bại do phản đối từ toàn bộ các đảng lớn khác.[148][149][150] Sau bầu cử năm 2011, SNP giành đa số quá bán trong Nghị viện Scotland, trưng cầu dân ý về độc lập của Scotland được tổ chức vào năm 2014.[151] Kết quả là bác bỏ độc lập với tỷ lệ 55,3% so với 44,7% ủng hộ.[152][153] Trong chiến dịch, ba đảng lớn trong Nghị viện Anh Quốc cam kết mở rộng quyền lực của Nghị viện Scotland.[154][155] Một uỷ ban các đảng phái được thành lập,[155] dẫn đến phân quyền hơn nữa thông qua Đạo luật Scotland 2016.

Sau trưng cầu dân ý về quyền thành viên của Anh Quốc trong Liên minh châu Âu vào năm 2016, khi đa số cử tri Anh Quốc ủng hộ rút khỏi Liên minh châu Âu song đa số phiếu tại Scotland lựa chọn ở lại trong liên minh, Bộ trưởng thứ nhất Nicola Sturgeon tuyên bố một cuộc trưng cầu dân ý mới là "có khả năng cao".[156][157]

Hành chính

Phân cấp hành chính lịch sử của Scotland gồm lãnh địa mormaer, stewartry, lãnh địa bá tước, thị trấn, giáo xứ, hạt, khu vực và huyện. Một số tên gọi vẫn thỉnh thoảng được sử dụng với vai trò ký hiệu địa lý.

Scotland hiện nay được chia theo nhiều cách thức dựa trên mục đích. Về chính quyền địa phương, có 32 khu vực hội đồng một cấp từ năm 1996,[158] các hội đồng này chịu trách nhiệm về toàn bộ các dịch vụ công địa phương. Các hội đồng cộng đồng là các tổ chức phi chính thức, đại diện cho các phân khu chuyên biệt của một hội đồng khu vực.

Trong Nghị viện Scotland, có 73 khu vực bầu cử và tám vùng. Trong Quốc hội Anh Quốc, Scotland có 59 khu vực bầu cử. Cho đến năm 2013, lực lượng cứu hoả và cảnh sát Scotland dựa theo một hệ thống khu vực có từ năm 1975. Về y tế và bưu chính, và một số tổ chức chính phủ và chính phủ khác như giáo hội, tồn tại các phương pháp phân vùng khác..

Scotland có bảy thành phố là Aberdeen, Dundee, Edinburgh, Glasgow, Inverness, Stirling và Perth.[159]

Nguồn: Điều tra nhân khẩu Scotland 2011[160]

Pháp luật

Luật Scots có cơ sở từ luật La Mã,[161] gồm các đặc điểm từ dân luật bất thành văn có từ Corpus Juris Civilis, và thông luật từ các nguồn Trung Cổ. Các điều khoản trong hiệp định liên hiệp với Anh vào năm 1707 đảm bảo Scotland tiếp tục duy trì một hệ thống pháp luật riêng biệt với Anh và Wales.[162] Trước năm 1611, tồn tại một vài hệ thống luật khu vực tại Scotland, đáng chú ý nhất là luật Udal tại Orkney và Shetland, dựa theo luật Norse cổ. Các hệ thống khác bắt nguồn từ thông luật Celt hoặc Brehon tồn tại ở Highlands cho đến thế kỷ XIX.[163]

Luật Scots quy định ba loại hình toà án chịu trách nhiệm áp dụng công lý: dân sự, hình sự và huy hiệu. Toà án dân sự tối cao là Court of Session, song chống án dân sự có thể tiến hành đến Toà án Tối cao Anh Quốc. Toà án Tư pháp cấp cao là toà án hình sự tối cao tại Scotland. Court of Session đặt tại Toà nhà Nghị viện thuộc Edinburgh, cũng là trụ sở của Nghị viện Scotland trước khi liên hiệp, còn Toà án Tư pháp cấp cao và Toà án Phúc thẩm tối cao nay nằm tại Lawnmarket. Toà án địa phương là toà án hình sự và dân sự chủ yếu, xét xử hầu hết vụ án. Scotland có 49 toà án địa phương.[164].

Trong nhiều thập niên, hệ thống pháp luật Scots có tính độc nhất do là hệ thống pháp luật duy nhất không có nghị viện. Điều này kết thúc khi Nghị viện Scotland hình thành. Nhiều đặc điểm trong hệ thống được bảo toàn. Về hình sự, hệ thống pháp luật Scotland độc nhất do có ba phán quyết có thể tuyên: "có tội", "không có tội" và "không chứng minh".[165] "Không có tội" và "không chứng minh" đều dẫn đến kết quả trắng án, thường là không có khả năng xét xử lại do nguyên tắc không xét xử hai lần với một lời buộc tội. Nhiều luật của Scotland khác biệt so với bộ phận còn lại của Anh Quốc, và nhiều thuật ngữ khác biệt do khái niệm pháp lý nhất định như ngộ sát tại Anh và Wales tương tự tội giết người phạm tội tại Scotland. Thủ tục pháp lý cũng khác biệt, các bồi thẩm đoàn trong các vụ án hình sự gồm 15 người, nhiều hơn so với thông thường tại nhiều quốc gia khác.[166]